توضیحات

جهت دانلود فایل پی دی اف خلاصه کتاب، بر روی لینک زیر کلیک نمایید.

M300_Abstract

پیشگفتار

از آغاز پیدایش بشر، مساله تخلف و هنجار شکنی و سرپیچی از دستورات، قوانین و آداب و رسوم همواره وجود داشته است و متعاقب آن مواخذه و مجازات متخلف و مجرم بوده است. در این میان ادیان آسمانی به منظور ایجاد امنیت و مبارزه با ظلم و ستم و استقرار  عدالت در جوامع بشری، نقش بسزایی ایفا نموده‌اند، به گونه‌ای که می‌توان گفت در واقع، قوانین موجود بیش از همه ساخته و پرداخته ادیان الهی بوده است. پیامبران الهی کهن ترین معلمان بشر بوده‌اند و سهم بسزایی در تمدن کنونی بشر داشته‌اند. بدون تردید، خوی نفسانی و غریزه خود خواهی و سودجویی و در یک کلمه خصیصه حب ذات و تعصبات و دیگر احساسات بی حد و مرز بشری، انگیزه ای بس نیرومند، برای تجاوز به جان و مال دیگران و به طور کلی حقوق فردی و اجتماعی انسان‌ها است. شکی نیست که با وجود چنین خصایص و حالات درونی در بشر، امنیت و آرامش که از نیازهای اولیه انسان است، تامین نمی‌گردد و انسان همواره در اضطراب و خوف و ترس، روزگار را سپری نماید (عاملی جعبی، ۱۳۶۲،ص ۳۲).

در چنین شرایطی، حکمت پروردگار ایجاب می‌کند که به منظور جلوگیری از فساد و تباهی در زمین قوانینی وضع نموده و اجرای آن را به قوه قاهره‌ای بسپارد، تا جامعه انسانی بتواند در سایه آن قوانین با امن و آسایش زندگی نموده و عدالت در جامعه اقامه شود؛ چرا که به قول قرآن “اعدلوا هو اقرب للتقوی” (سوره مائده، آیه ۱۲). تاسیس حقوقی حق الله و حق الناس، از ویژگی‌ها و مختصات حقوق اسلام است. این مفاهیم در ابواب مختلف فقهی و مباحث گوناگون حقوقی به کار می‌رود و تفکیک این دو مفهوم از یکدیگر، آثار و نتایج متفاوتی در مسائل مختلف، به ویژه در حوزه حقوق کیفری و جزایی به دنبال خواهد داشت (الطباطبایی الحائری، ۱۴۱۸، جلد دوم،ص ۵۶).

هدف از تالیف کتاب حاضر بررسی حق الله و حق الناس از منظر احادیث و روایات و همچنین آیات قرآن می‌باشد. در منابع ديني در برابر “حق الله” اصطلاح “حق الناس” قرار دارد كه به معناي حقوق مردم است، اعم از حقوق انسان كه امروزه از آن به “حقوق بشر” ياد مي‌شود، يا حقوق عمومي مردم در جامعه و در برابر حكومت كه از آن به “حقوق شهروندي” تعبير مي‌شود، يا حقوقي كه در برابر ديگران دارد و امروزه “حقوق خصوصي” ناميده مي‌شود. آن چه كه مربوط به جان، مال، حيثيت و آبروي مردم، و حقوق اجتماعي و سياسي باشد، در قلمرو حق الناس است. فقيهان با استفاده از آيات و احاديث، جايگاه حق‌الله و حق الناس و تفاوت‌هاي آن‌ها را از نظر احكام، آثار و پيامدها تبيين كرده‌اند که در این کتاب به تفصیل به آنها پرداخته شده است. با توجه از آن چه که در لا به لای منابع مختلف و معتبر فقهی آمده است، حق الله و حق الناس هر یک دارای ویژگی‌هایی است. بدیهی است که هر یک از این ویژگی‌ها به خصوص در صورت جمع این دو دسته حقوق و تزاحم آنها، منشاء آثاری است. مهمترین این ویژگی‌ها عبارتند از ۱- اهم بودن حق الناس، ٢- تقدم حق الناس بر حق الله، ۳- حرمت تعرض به حق الناس، ۴- نامعقول بودن ابطال حق الناس. آنچه که از احادیث و روایات بر می‌آید چنین است که در صورت توبه ممکن است که حق الله بخشیده شده اما شرط بخشیده شدن حق الناس عفو نمودن بنده ای است که حق او ضایع شده است.

شيوه سازماندهي کتاب حاضر به‌ صورت زیر می‌باشد.

فصل اول: کلیات

فصل دوم: شناخت واژه حق

فصل سوم: ارکان حق (رابطه بین دو شخص)

فصل چهارم: حق الله و حق الناس

فصل پنجم: ویژگی‌های حق الله و حق الناس

فصل ششم: وجوه افتراق حق الله و حق النفس از حیث شرعی

فصل هفتم: آثار قضائی حق الله و حق الناس

فصل هشتم: تشخیص و شناخت حق الله و حق الناس

فصل نهم: مصادیق مهم حق الله و حق الناس

فصل دهم: موارد عرضی و آبرویی حق الناس از دیدگاه مذاهب خمسه

فصل یازدهم: جمع‌بندی