توضیحات

جهت دانلود فایل پی دی اف خلاصه کتاب، بر روی لینک زیر کلیک نمایید.

M98_Abstract

سخن مولف

تاریخ علم رشته‌ای از تاریخ است که به بررسی چند و چون تغییر درک انسان از دانش و فناوری در درازنای هزاره‌ها می‌پردازد و اینکه چگونه این درک، دستیابی به فناوری‌های نوین را برای ما ممکن ساخته است. از جمله زمینه‌های پژوهش در این رشته می‌توان به تأثیرات فرهنگی، اقتصادی، و سیاسی نوآوری‌های دانش اشاره‌کرد که در بسیاری از نقاط جهان پیشینه دارند و هند، ایران، یونان، چین و مصر در این زمینه سهم بسزایی دارند. تاریخ علم دانشی است در راستای بررسی و بیان چگونگی وقایع علمی و نیز تبیین چرایی وقوع آن‌ها. در اینکه علم و دانش بعلت عجین بودن با نطق بشری عمری تقریباً به اندازه نوع بشر دارد تردیدی نیست. خاستگاه علم بشر مطابق با حضور او در هر نقطه­ ی کره زمین بوده است. تاریخ ثبت بسیاری از وقایع علمی را از سده‌های ششم قبل از میلاد مسیح در مناطق مصر و بابل و در میان فنیقی‌ها گزارش می‌نماید.

نظریه خورشید مرکزی کوپرنیک ۱۵۴۳، نظریه مکانیک آماری جیمز کلرک ماکسول، لودویگ بولتزمان، ویلارد گیبس، اواخر قرن ۱۹، نظریه نسبیت خاص اینشتین ۱۹۰۵، نظریه نسبیت عام اینشتین ۱۹۱۵ و نظریه کوانتومی ماکس پلانک، نیلز بوهر، ورنر هایزنبرگ، آروین شرودینگر، ماکس بورن، آلبرت اینشتین، پل دیراک، ولفگانگ پائولی ۱۹۰۰-۱۹۲۶ پنج مورد از ده نظریه انقلابی در تاریخ دانش از نظریات دانش فیزیک هستند. رسیدن به منبع و سرچشمه اصلی دانش فیزیک به اندازه رسیدن به سرچشمه بسیاری از رودهای بزرگ دشوار است. همانگونه که یک رود بزرگ از چندین چشمه کوچک حاصل می‌گردد چشمه‌هایی که رود خروشان فیزیک را بوجود آورده‌اند در سراسر زمین پراکنده بودند که انسان اولیه­ ی متفکّر بر آن سکونت داشته است. اما به نظر می‌رسد که بیشتر این مردم در دامنه جنوبی شبه­جزیره بالکان و یونان باستان بوده‌اند.

جالب توجه است که ملل قدیمی دیگر مانند بابلیان و مصریان که در توسعه ریاضیات و نجوم سهیم بوده‌اند، در پیشرفت فیزیک هیچ سهمی نداشته‌اند. چون خدایان بابلیان و مصریان دور از مردم و در میان ستارگان می‌زیستند، حال آنکه خدایان یونانیان در ارتفاعی تنها در حدود سه هزار متر بر قلّه کوه اولمپ زندگی می‌کردند. تشخیص تقدّم یا تأخّر زمانی کشفیات افسانه‌ای فیزیک دشوار است. کشف فیثاغورث کاملاً مستند است. وی با اطمینان از اینکه اعداد بر جهان حکومت می‌کنند، به تحقیق درمورد رابطه میان طول تارها در آلات موسیقی پرداخت که ترکیبات هماهنگی از اصوات تولید می‌کنند. این کشفیات او شاید نخستین بیان ریاضی یک قانون فیزیکی باشد و بتواند نخستین گام در پیدایش فیزیک نظری باشد. ارسطو یکی دیگر از افرادی که در پیدایش فیزیک سهم داشته است. هر چند او در تمام مباحث فیزیک کارهای بزرگی انجام داده است که اندیشه انسانی را مدت دو هزار سال پس از مرگ خود تحت تأثیر قرار داده اما مهمترین سهم او در فیزیک نام­گذاری این علم می‌باشد که از کلمه‌ای یونانی به نام طبیعت اقتباس شده است. ارشمیدس یک قرن بعد از ارسطو قوانین اهرم­ها را بیان نموده و مسئله یافتن مرکز ثقل هر جسم معین را مورد بحث قرار داد. مهم‌ترین کشف وی قانون او درمورد اجسام غوطه­ور در یک مایع می‌باشد.

با زوال فرهنگ یونانی، تکامل دانش بطور کلّی و فیزیک بویژه بمدت تقریباً هزار سال به یک حالت رکود در آمد تا اینکه سرانجام امپراطوری عربی در قرن هشتم تمام سرزمین­ های جنوبی دریای مدیترانه را در بر گرفت و از تنگه جبل الطارق تا اسپانیا پیش رفتند. اعراب کتاب‌های به جا مانده از یونانیان را ترجمه کرده و پرچمدار علم شدند. اما اعراب در زمینه علم فیزیک چندان کار زیادی انجام ندادند. سرانجام در قرن ۱۲ امپراطوری عرب با حمله چنگیزخان مغول و سیر تاریخی جنگ‌های صلیبی در بیت المقدس بسرعت رو به زوال رفت و اروپا بتدریج از دوران تاریکی دانش قرون وسطی بیرون آمد و آموزش دوباره رونق گرفت. اما این آموزش بیشتر زیر نظر کلیسا بود و لذا بیشتر مطالعات بر نوشته‌های ارسطو مبتنی بود. و چون ارسطو در زمینه علوم طبیعی چندان مهارتی نداشت لذا به تجدید حیات علم فیزیک در اروپا کمکی نکرد. درهم آمیختگی علوم طبیعی با علوم الهی روشن است. یکی از افرادی که در این دوره در دینامیک به پیشرفت‌های خوبی نائل شد گالیله بود که با مطالعه حرکت آونگ شروع کرد. وی از نخستین فیزیک­دانان نظری و عملی بود. بعد از او نیوتن دومین دانشمند فیزیک به شمار می‌رود که مطالعات ثمربخشی را در زمینه‌های مختلف فیزیک انجام داد بطوری که بعد از او دانشمندان زیادی مانند پاسکال، برنولی، هویگنس و دیگران هر کدام در زمینه خاصی مطالعات او را ادامه دادند.

هدف کتابی که هم اینک در دست شما خواننده­ی گرامی است مروری بر تاریخچه­ی برخی از اولین کشفیات دانش فیزیک است. موضوعات تا حد امکان به اختصار بیان شده­اند. البته روشن است که فهرست کشفیات فیزیک بسی طولانی است. همچنین برخی از کشفیات هستند که یا تاریخچه­ی روشنی برای آنها درستی ثبت نشده است یا اینکه بطور همزمان و موازی چندین دانشمند در جاهای مختلف روی آن کار کرده­اند. بنابر این این ساده‌سازی‌ها در این کتاب از این روی بوده است.