توضیحات

جهت دانلود فایل پی دی اف خلاصه کتاب، بر روی لینک زیر کلیک نمایید.

M212_Abstract

سخن مولف

به نام خداوند جان وخرد، خداوند لایزال مطلق، که تمام جهان به فرمان او در تکاپو، تپش و جوش و خروشند، او را می جویند و در دربار کبریایش سر تعظیم فرو می آورند و به سوی تکامل در حال تغییر و تحول هستند. و با درود فراوان بر پیامبران و هدایت گران بشریت به ویژه سید کائنات پیامبر اکرم (ص) و خاندان عصمتش.
سپاس آن ایزد متعال که با تمام مشکلات و حوادث، توانایی به پایان رساندن این کتاب را به من عطاکرد، که اگر لطف الهی و عنایت و راهنمایی اساتید بزرگوار در این راه قرین نمی‌شد این کتاب به این شکل به منزل مقصود نمی‌رسید.
در حقیقت موضوع «دیدگاه‌های واژگونه ابوالعلاء معری» ذهن تعداد بی‌شماری از تحلیل‌گران، پژوهشگران، نویسندگان مسلمان و غیر مسلمان را به خود مشغول ساخته است. این کتاب با توجه به اینکه یک پژوهش ادبی-اعتقادی و اخلاقی نیز می‌باشد از اهمیت ویژه‎‌ای برخوردار است.
ابوالعلاء معری ادیبی سرشناش، شاعری برجسته و پارسای وارسته‌ای بود. دیدگاه وی نسبت به جهان آفرینش و انسان‌ها و اعتقادات مردم و آداب و رسوم مردم خالی از انتقاد نبود. ریشه‌ی این انتقادها به اعتقادات عمیق ابوالعلاء وابسته است.
ابوالعلاء همچون افراد بشر وقتي به مرگ مي‌انديشد، اندوهي ژرف سراپاي وجودش را فرامي‌گيرد. گويا اين وحشت هميشگي و اين غصه جانكاه عمري چنگ در گريبان انديشه‌اش افكنده و زندگي‌اش را تباه كرده است و تجلي اين اندوه و غم را مي‌توان به وضوح در آيينه شعرش ديد.
از خصوصيات سخن ابوالعلاء اين است كه او در شعر و نثر به لفظ توجه بيشتري داشت و همين توجه به لفظ، سبكي خاص پديد آورده است. اين سبك باعث شده كه از آثار ابوالعلاء به آثار «خوش آهنگ‌ترين و دلنشين‌ترين و گوشنوازترين» تعبير شود.
اين خصوصيت در مفردات بسيار و الفاظ غريب و صيغه‌هاي كميابي كه ابوالعلاء به كاربرده، ديده مي‌شود. از استعمال لغات جغرافيايي و تاريخي، مانند اسم مكان‌ها، مزارها، قبيله‌ها و نام‌هاي اشخاص و كنيه‌ها و بعضي لغات بيگانه مانند اسم‌هاي علم و غير علم اين مطالب آشكار مي شود.
ابوالعلاء معری شاعر تازی گوی دوره فاطمی به دليل برخورداري از مواهب فطري و هوش و استعداد سرشار و داشتن حافظه‌ای قوی و انتساب به فرهنگ غني اسلامي، از یک ذهنی پویا زبانی گویا و شعری توانا برخوردار بود. آثاري شگفت از خود به جاي گذاشته و با توجه به شرايط زندگي و فراز و فرودهاي آن از راه تهكّم و انتقادهاي تند و گزنده و بدبيني و گاهي طعن، سخناني بيان كرده كه شايد با نگاهي سطحي بعضي از آن سخنان ناخوشايند به نظر برسد ولي با ژرف نگري و همراه شدن با انديشه‌ي اين شاعر انديشمند در مراحل مختلف زندگي در مي‌يابيم كه اين سخنان بر اساس شرايط زمان و مكان عرضه شده و راز و رمزهايي دارد كه چندان هم ناخوشايند نيست.
ابوالعلاء در تهكم (استهزاء و ريشخند) و انتقاد تواناست، این حالت بیانگر آن شد که دیدگاه‌های وی در باره برخی از واقعیت‌ها و حقایق هستی واژگونه است. اين رويه‌ي او به سبك اديبان نزديكتر است تا به طريقه‌ي فلاسفه تقريبا در سراسر لزوميات وي شيوه‌ي تهكم به چشم مي‌خورد. بيشتر تهكم ابوالعلاء شامل عادت‌هاي معمول مردم زمان و عقيده‌هاي موروثي توده‌ها و سياستمداران و كارگزاران آن عهد است، حتي شريعت‌گزاران نيز از تهكم او در امان نمانده‌اند.

کتاب حاضر از سه فصل کاملا مرتبط به هم تشکیل شده است:
فصل اول که به بیان تاریخچه زندگانی ابوالعلاء معری و گرایش‌های فکری وی اختصاص یافته است مباحثی مهمی از قبیل: ولادت ابوالعلاء معری، نابینایی ابوالعلاء، تحصیلات ابوالعلاء معری، رفتن ابوالعلاء در کودکی به حلب برای تحصیل ادبیات و نحو، ابوالعلاء معری در جستجوی دانش، فراگیری قرآن کریم، عزیمت ابوالعلاء به شهر بغداد، شهرت‌یابی ابوالعلاء در شهر بغداد، برگشتن به المعره و فوت مادر، شروع به تألیف به نوشتن، وفات ابوالعلاء، اوصاف ظاهری واستعداد‌های ذاتی ابوالعلاء معری، آثار ابوالعلاء معری، هوش و استعداد ابوالعلاء، علل و عوامل بدبینی ابوالعلاء معری، بدبینی ابوالعلاء نسبت به زنان، بدبینی ابوالعلاء معری نسبت به پیروان ادیان، ابوالعلاء معری در اسارت سه زندان، علاقه ابوالعلاء به گیاه خواری، اعتقادات ابوالعلاء معری، دين و مذهب ابو‌العلاء معری، انسان و جهان، بدبيني و يأس فلسفي، مذهب و آراي ابوالعلاء معري، مذهب و آراي ابوالعلاي معري تبیین شده است.

در فصل دوم که به سبک و اغراض شعری ابوالعلای معری اختصاص یافته است، مباحثی از قبیل: آثار مشهور ابوالعلاء، سقط الزند، رسالة الغفران، گردش خیالی ابوالعلاء در رسالة الغفران (قدرت تخییل ابوالعلاء معری)، الفصول و الغایات، اللزومیات، ساختار و سبک شعری اللزومیات، تکرار افکار در لزومیات و فلسفه‌ی ابوالعلاء، تقلید ابوالعلاء معری از متنبی، تاثیر ابوالعلاء از ابو‌العتاهیة، زیبایی ساختاری و تنوع افکار در لزومیات، التزامات ثابت در کتاب الزومیات، بکارگیری جناس، مبنای زهدی و لغوی لزومیات، التزامات عارضی در لزومیات (عروض، نحو، فقه)، بکارگیری مسائل علوم و فنون مختلف در لزومیات، مدح، فخر، رثاء، ایجاد صعوبت در جناس، وصف مورد بررسی و تحلیل ادبی قرار گرفت.

در فصل سوم که فصل محوری کتاب است و با عنوان «دیدگاه‌های واژگونه ابوالعلاء معری نسبت به زندگی، انسان‌ها و اعتقادات مردم» تدوین شده است، مطالب مهمی از قبیل: بیزاری ابوالعلاء از وضعیت سیاسی آن دوران، انديشه‌هاى ابوالعلاء نيز دربارة زنان، طبیعات، ما بعد الطبیعه، اخلاقیات، نقد اجتماعی ابوالعلاء، انکار رستاخیز، اعتقاد به حادث یا قدیم بودن جهان هستی، اخلاقیات، نقد اجتماعی ابوالعلاء، پیرامون فقهاء، انکار تورات، اختلاف ادیان، پی‌در‌پی بودن پیامبران و پیدایش گمراهی، ترجیح سوزاندن مرده‌ها، نگرش به دینداران ظاهرنما، ترجیح مسیحیان بر مسلمانان، اعتراض بر ترتیب مجموعه شمسی، ستاره‌پرستی، اعتقاد به حادث یا قدیم بودن جهان هستی، اختصاص یافته است.

در پایان، بر خود لازم می‌دانم از همه عزیزانی که در مراحل گوناگون آماده‌سازی این کتاب من را یاری نموده‌اند، بویژه از جناب آقای دکتر صادق ابراهیمی کاوری و دکتر رحیمه چولانیان صميمانه تقدير و تشكر می‌نمايم.