سالی که به پایان خود رسیده نیز با رفتن‌هایی همراه بود و جامعه ادبی کشور برخی اهل قلم و مولفان خود را از دست داد. این گزارش «ایبنا» نگاهیست کوتاه به نویسندگان، مترجمان، شاعران و فعالان عرصه فرهنگ و ادب که سال ۱۳۹۵ برای همیشه رفتند.
فروردین
قاسم هاشمی‌نژاد نویسنده، منتقد و روزنامه‌نگار متولد ۱۳۱۹،  ۱۳ فروردین ۹۵ بر اثر ابتلا به سرطان دار فانی را وداع گفت.  او  از دهه ۴۰ در مطبوعات نقد می‌نوشت و در قصه‌نویسی، سرودن شعر کودک و تصحیح متون کهن نیز دستی بر قلم و ترجمه داشت.
او رمان «فیل در تاریکی» را نوشت که به باور بسیاری، از بهترین رمان‌های پلیسی ایران است. همچنین «سیبی و دو آینه» کتابی درباره زندگی، آثار و عقاید عارفان بزرگ است که از علاقه او به عرفان و تصوف نشات می‌گیرد.

جابر عناصری اردبیلی پدر پژوهش تعزیه ایران و محقق نامی فرهنگ عامه و تعزیه، در سال ۱۳۲۴۴ در یک خانواده فرهنگی و مذهبی در اردبیل به دنیا آمد و از کودکی به تعزیه و شبیه‌خوانی علاقه‌مند بود. او در ۲۸ فروردین به‌علت بیماری درگذشت.
عناصری پس از دریافت دکتری از دانشگاه تهران و گذراندن دوره تخصصی مردم‌شناسی در انگلستان به تحقیق درباره خاورمیانه، جنوب غرب آسیا و به‌ویژه مسائل فرهنگی ترکیه، ایران و افغانستان پرداخت. پژوهشگر برجسته تعزیه به‌دلیل فعالیت‌های پژوهشی ارزشمند در این عرصه لوح ویژه «پدر تعزیه دانشگاهی ایران» را دریافت کرد.

اردیبهشت
حسن حاتمی، شاعر و نویسنده، سال ۱۳۱۴ در کازرون متولد شد و پس از مدتی تحمل بیماری در ۱۹ اردیبهشت به دلیل کهولت سن و عفونت ریوی درگذشت. اغلب مردم، حاتمی را بیش از هر چیز  با شعر  «گنجشکک اشی مشی» به‌خاطر دارند. از آثار او می‌توان به «سرود مردی که به خلیج پیوست»، «دستور زبان فارسی»، «بازی‌های محلی کازرون»، «محرم در کازرون»، «ما بسیاریم»، «باورها و رفتارها»، «جغرافیای طبیعی کازرون» و «هزار سال شعر کازرون» اشاره کرد.

پرویز کلانتری، نقاش، طراح، نویسنده و روزنامه‌نگار؛ اول فروردین ۱۳۱۰ در زنجان متولد شد. این نقاش برجسته در آذر سال ۹۳ دچار سکته مغزی شد و در نهایت۳۱ اردیبهشت امسال به دلیل عوارض ناشی از این سکته و کهولت سن از میان ما رفت.
این طراح در دانشکده هنرهای زیبای تهران با همایون صنعتی‌زاده رئیس این دانشکده آشنا شد و این آشنایی باب همکاری او با مؤسسه انتشاراتی فرانکلین را باز کرد، این همکاری به تصویرگری کتاب‌های درسی نیز انجامید. با وجود اینکه اغلب پرویز کلانتری را با نقاشی‌هایش می‌شناسند اما او نویسنده قابلی هم بود. از او کتاب‌های «آواز و پرواز»، «تارکان پسر چابک‌سوار»، «چنته»، «ولی افتاد مشکل‌ها»، «چهار روایت» و «نیچه نه، فقط بگو مشد اسماعیل» به‌جا مانده است.

خرداد
محمدعلی شعاعی، قرآن‌پژوه و مشاور امور فرهنگی؛ ششم خرداد ۱۳۹۵ دعوت حق را لبیک گفت. وی در دولت هشتم معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد بود.
زنده‌یاد شعاعی همچنین در دولت‌های نهم، دهم و یازدهم به‌عنوان «مشاور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی» در این وزارتخانه فعالیت داشت.

حسین ممتحنی، متخلص به حمید سبزواری شاعر پیشکسوت حوزه انقلاب اسلامی سال ۱۳۰۴۴ در سبزوار زاده شد و ۲۲ خرداد امسال درگذشت.
اغلب مردم سبزواری را با سروده‌های انقلابی‌اش همچون «خمینی ای امام»، «بانگ خاوران»، «خجسته باد پیروزی» و سروده «همپای جلودار» به یاد دارند. تا جایی که بسیاری او را به‌دلیل انعکاس انقلاب اسلامی در سروده‌هایش، «شناسنامه زمان‌مند انقلاب» می‌خوانند.

از آثار او می‌توان به کتاب‌های «ی‍اد ی‍اران‌»، «گ‍زی‍ده‌ ادب‍ی‍ات‌ م‍ع‍اص‍ر»، «ک‍اروان‌ س‍پ‍ی‍ده‌»، «س‍رودی‌ دی‍گ‍ر»، «سرود سپیده»، «سرود درد»، «دی‍وان‌ اش‍ع‍ار»، «تو عاشقانه سفر کن» و «به رنگ آمده دشمن اگر به جنگ نبرد» اشاره کرد.

فیروز حریرچی، سال ۱۳۲۰ در تبریز متولد شد و ۲۲ خرداد پس از یک ماه کما درگذشت. او دکترای زبان و ادبیات عرب از دانشگاه تهران داشت. حریرچی از سال ۱۳۴۱ با دکتر محمد معین برای تدوین فرهنگ معین همکاری و از سال ۱۳۵۶ تدریس در دانشگاه را آغاز کرد. او سال ۱۳۸۳ به‌عنوان چهره ماندگارِ حوزه ادبیات عربی برگزیده شد.
«موشح در ادبیات عرب»، «دراسة وجیزة حول اشعار هاتف العربیة»، «پارسیان عربی‌نویس»، «اساس العربیة»، «امثار سائره از شعر متنبی»، «جوهره»، «قانون»، «امثال و حکم»، «ام سلمه» از جمله آثار تألیفی و ترجمه‌ای مرحوم حریرچی است.

امیر عشیری متولد ۱۳۰۳، از پایه‌گذاران ادبیات پلیسی در ایران ۲۷ خرداد بر اثر زمین خوردن دچار شکستگی پا شد. او پس دو جراحی در نهایت به علت وخامت حال و به دلیل ایست قلبی فوت کرد. محمدعلی جمال‌زاده، عشیری را «الکساندر دوما»ی ایران می‌خواند. آثار او در ابتدا در نشریات منتشر می‌شد.
این نویسنده بیش از ۵۰ داستان منتشر کرده است که می‌توان به «اعدام یک جوان ایرانی در آلمان»، «جای پای شیطان»، «تصویر قاتل»، «سیاه‌خان»، «معبد عاج»، «پرتگاه»، «چکمه زرد»، «عقاب الموت»، «دیوار اقیانوس»، «آخرین طناب» و «رد پای یک زن» اشاره کرد.

تیر
مصطفی ذاکری پژوهشگر و استاد زبان‌شناسی متولد سال ۱۳۱۴ در خمینی‌شهر اصفهان، پس از ۸۱ سال زیستن، ساعت ۳ بامداد پنجم تیر به علت ایست قلبی در شهر کرج از دنیا رفت.
از او کتاب‌های «اتباع و مهملات در زبان فارسی»، «آیات درخشان، یا صد و ده معما»، «پیامبر رحمت»، «سروش رحمت»، «مسیحیت و اسلام»، مجموعه شعر «کرشمه وصال» و «شیخ بهایی» منتشر شده است. دکتر ذاکری «فرهنگنامه پنج جلدی ریشه‌شناسی تاریخی واژگان» و «فرهنگ ۶ جلدی مفاهیم زبان فارسی» را  تألیف کرده است. همچنین از این زبان‌شناس مقالاتی در نشریات آینه، میراث، جهان کتاب و نشر دانش منتشر شده است.

مهدیه الهی قمشه‌ای شاعر، محقق، پژوهشگر ادبیات عرفانی و مولوی‌پژوه، متخلص به «آتش»، زاده سال ۱۳۱۶، پس از مدتی تحمل مشکلات تنفسی و ریوی ۱۹ تیرماه ۱۳۹۵ درگذشت. پس از درگذشت الهی‌قمشه‌ای بسیاری از مسئولان کشوری و لشکری همچون مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهوری، رئیس مجلس خبرگان و…، درگذشت این بانوی فرزانه را تسلیت گفتند.
او محضر استادانی همچون «مهدی الهی‌قمشه‌ای»، «جلال همایی»، «صدرالدین محلاتی»، «دکتر شفق» و «محمدتقی جعفری» را دیده بود. از این بانوی فرزانه «بهار عشق»، «معبد عشق»، «کربلا وادی عشق؛ سروده مهدی الهی قمشه‌ای، بازسرایی مهدیه الهی قمشه‌ای» و «خاطرات من با پدرم» منتشر شده است.

مرداد
جواد درهمی از اعضای هیئت علمی لغت‌نامه دهخدا، سال ۱۳۰۴ در مشهد متولد شد و بامداد ۲۳ مرداد دار فانی را وداع گفت. او از سال ۱۳۳۸ عمر خود را وقف تالیف و تدوین لغت‌نامه دهخدا و همکاری با مرحوم دکتر محمد معین در جهت تالیف فرهنگ ۶ جلدی معین کرد. درهمی دکتری دندان‍پزشکی داشت و با دانشجویان برجسته به فرانسه اعزام شده بود، اما علاقه‌اش به زبان و ادبیات فارسی رشته اصلی او را تحت‌الشعاع قرار داده بود. کتاب «سیستم دندانی و تنوع آنها در جانوران» از آثار علمی او است.

شهریور
حمید یزدان‌پناه شاعر، مترجم و منتقد ادبی، ۱۱ شهریور در اثر سکته مغزی درگذشت. یزدان‌پناه، ترجمه آثار نویسندگانی چون میگل انخل استوریاس، جویس کارول اوتس، جان ماکسول کوتسی و ماریو بارگاس یوسا را در کارنامه خود دارد. از آثار او می‌توان به «به خاتون خیابان شماره ۶۶»، «راهی به‌‌سوی بهشت»، «الیزابت کاستلو»، «یادداشت‌های سال بد»، «دیوانگی»، «جانورها»، «باد سهمگین» و «امینا» اشاره کرد.

محمدحسن شفیعیان، سال ۱۳۴۰ خورشیدی در شهر قم متولد شد. او از داوران گروه فقه و تصحیح متون جایزه کتاب سال، بامداد ۲۷ شهریور، بر اثر سکته قلبی درگذشت. «سیر نگارش قواعد فقهی در فقه شیعه» یکی از آثار اوست. این محقق علوم اسلامی بیش از ۱۰ سال داوری کتاب فصل و کتاب سال و یک دوره داوری جشنواره فارابی را در کارنامه خود دارد. شفیعیان در مدرسه سپهسالار، انجمن حکمت و فلسفه ایران، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشگاه صدرا و دانشگاه تهران، متون معتبر فلسفه و عرفان تدریس می‌کرد.

مهر
سعید آذین، مترجم زبان اسپانیایی، بهمن ۱۳۳۲ تا اول مهر ۱۳۹۵ در میان ما بود. او بر اثر ایست قلبی جانش را از دست داد و در بهشت زهرا(س) تهران به خاک سپرده شد. این مترجم اشعار بسیاری از شاعران نامدار اسپانیایی زبان را از زبان اصلی مستقیما به فارسی ترجمه کرده بود. در بین آثار او ترجمه‌هایی از خوان رامون خیمنس، فدریکو گارسیا لورکا و لینا سرون، ادبی لورکا، اکتاویو پاز و پابلو نرودا به چشم می‌خورد. او دبیرِ بخشِ ترجمه، کارشناس و مجریِ برنامه‌ رادیوییِ «جهانِ ترجمه» بود و با شبکه‌ فرهنگ رادیو همکاری می‌کرد.

محسن شریف، داستان‌نویس مطرح بوشهری، متولد پنجم آذرماه ۱۳۱۵ در روستای چاه‌کوتاه از توابع بوشهر، ۸ مهر ۱۳۹۵ به دلیل ابتلا به بیماری سرطان حنجره در بوشهر درگذشت. محسن شریف پس از سال‌ها نوشتن، نخستین کتابش را با نام «فصل‌های تکراری» در ۵۴ سالگی از سوی انتشارات نوشتار منتشر کرد. سپس ۹ سال بعد، سال ۱۳۷۷ دومین رمانش را با عنوان «آس نحس» چاپ شد. رمان «سال‌های صبر»، مجموعه داستان «ورار»، رمان «تب نوبه» از دیگر آثار اوست. البته بسیاری از مقاله‌ها و نوشته‌های او در نشریات منتشر شده است.

آبان
سیده‌ توران میرهادی  استاد ادبیات کودکان، نویسنده و کارشناس آموزش و پرورش و شخصیت برجستهٔ فرهنگی، سال ۱۳۰۶ در شمیران زاده شد و تا ۱۸ آبان ۱۳۹۵ در تهران زیست. او در نهایت بر اثر سکته مغزی جان خود را از دست داد. میرهادی یکی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودکان است، بسیاری میرهادی را «مادر ادبیات کودک و نوجوان در ایران» می‌دانند. این فعال فرهنگی به‌همراه همسرش محسن خمارلو از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۹ به مدت ۲۵ سال مجتمع آموزشی-تجربی «فرهاد» را اداره کرد. موسسه‌ پژوهشی تاریخ ادبیاتِ کودکانِ میرهادی به‌عنوان نامزد دریافت جایزه «آسترید لیندگرن» سال ۲۰۱۷ معرفی شده بود. او در تالیف کتاب‌های درسی همکاری داشت و همچنین کتاب‌هایی نیز شخصا یا با همراهی دیگر نویسندگان تالیف کرده بود.

سیروس نیرو، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی، آخرین شاگرد زنده‌ی نیما یوشیج بود. او سال ۱۳۰۹ در تهران به دنیا آمد و ۲۵ آبان امسال به علت بیماری قلبی و عفونت‌های ریوی درگذشت. از او آثار زیادی به جا مانده است.
آثار او با عناوین «سحر»، «شاهکارهای شعر معاصر»، «جاده»، «بهار از پنجره»، «از کودتا تا انقلاب»، «گنج مراد(تفسیر غزل های حافظ)»، «رود»، «سیاه‌مشق»، «در یتیم»، «دون ژوان»، «پیامبر نامرسل»، «گوهرفروشان مهتاب» و «با تهاجم باد» منتشر شده است. او کتاب «نیما» را نیز نوشته است.

آذر
علی باقرزاده، با تخلص «بقا»، شاعر، ادیب، نویسنده، بازرگان و از پیشکسوتان شعر استان خراسان در ۱۱ تیر ۱۳۰۸ در مشهد متولد شد و ۱۹ آذر امسال دار فانی را وداع گفت. او در قطعه‌سرایی تبحر داشت.
اثری با عنوان «آیینه بقا» با ایده و مقدمه از محمدرضا شفیعی‌کدکنی و به کوشش محمدجعفر یاحقی درباره این شاعر منتشر شده است. نخستین اشعار او در روزنامه‌های یغما و نیز برخی کتب درسی چاپ می‌شدند. از آثار باقرزاده «لطیفه‌ها: درباره حاضرجوابی‌های شاعران»، «زندگی‌نامه و شعر عبدالوهاب طراز یزدی»، «چهل حدیث» و … منتشر شده است.

دی
پوران فرخ‌زاد، پژوهشگر، نویسنده و شاعر ایرانی ۹ دی‌ماه در سن ۸۴ سالگی درگذشت. بسیاری او را با خواهرش فروغ به یاد می‌آورند اما این پژوهشگر سال‎های زیادی به اهالی ادبیات به‌ویژه مولفان نوپا کمک می‌کرد. فرخزاد در دوران فعالیتش حدود ۳۰ کتاب منتشر کرد که از میان آن‌ها می‌توان به«کارنمای زنان کارای ایران»، «اوهام سرخ شقایق: برگزینی از اشعار زنان زمان»، «نیمه‌های ناتمام: سیری در شعر زنان از رابعه تا فروغ»، «مسیح مادر» و «زن شبانه موعود» اشاره کرد.

عباس ماهیار، استاد دانشگاه، خاقانی‌شناس و پژوهشگر ادبی، سال ۱۳۱۶ در عجب‌شیر متولد شد و ۲۱ دی در تهران چشم‌هایش را برای همیشه بست. از آثار او می‌توان به «تصحیح انتقادی تسلیةالإخوان، (نوشتهٔ عطا ملک جوینی)»، «مرجع شناسی۱»، «نظم ۳ بخش اول»،«نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی»، «صرف و نحو عربی»، «گزیده خاقانی»، «سیمای شیر یزدان در حدیقةالحقیقه»، «سحر بیان خاقانی»، «صرف و نحو ۱ و ۲»، «مالک ملک سخن»، «شرح مشکلات خاقانی» در پنج دفتر و … اشاره کرد.

محمدحسن سجودی، روزنامه‌نگار، مترجم و معلم ادبیات، سال ۱۳۱۹ در نیوان گلپایگان متولد شد و در نهایت ۲۳ دی به علت بیماری‌های متعدد در سن ۷۶ سالگی از دنیا رفت. پیکر این مترجم در زادگاهش به خاک سپرده شده است. او در زمان فعالیت رسانه‌ای خود با روزنامه‌هایی مانند آیندگان، کیهان، کتاب جمله و نشریاتی مانند بایا همکاری کرد.
از آثار ترجمه‌ای او می‌توان به «از پوشکین تا شولوخوف»، «تئاتر در آسیا»، «گیتار من» (سروده‌ها و ترانه‌های ویکتور خارا)، نمایشنامه «گلوله نقره‌ای»، کتاب «در ستایش و نکوهش آزادی»، رمان «چشمان دفن شدگان» و رمان «سیل آهن» اشاره کرد.

بهمن
جِمشید گیوناشْویلی زبان‌شناس، ایران‌شناس، محقق و نویسنده گرجی ۱۵ ارديبهشت ۱۳۱۰ در تهران متولد شد و ۵ بهمن  ۱۳۹۵ نیز در تلفیس دار فانی را وداع گفت. این ایران‌شناس از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۴ به عنوان نخستین سفیر گرجستان در ایران فعالیت کرد. از او بیش از ۲۰۰ اثر علمی-پژوهشی به‌زبان‌های گرجی، فارسی، انگلیسی و روسی موجود است. همچنین گیوناشْویلی در سال ۲۰۱۰ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد و از او برای فعالیت‌هایش تقدیر شد. او بیش از ۵۰ سال زندگی علمی خود را به تدریس، تحقیق و ترجمه اختصاص داده بود.

پریدخت سپهری، خواهر سهراب سپهری و نویسنده کتاب «سهراب، مرغ مهاجر» صبح ۱۸ بهمن‌ در بیمارستان فیروزگر تهران پس از دو سکته متوالی به فاصله یک ماه، به دیار باقی شتافت. او از جوانی به شعر و نقاشی علاقه‌مند بود و دستی هم بر قلم داشت. کتاب‌های «سهراب، مرغ مهاجر» خاطرات سهراب سپهری و کتاب‌های «هنوز در سفرم» و «جای پای دوست» شامل نامه‌های سهراب سپهری و نوشته‌ها و نامه‌های دوستان سهراب به او و زندگی خودنوشت او با نام «هر کجا هستم باشم»  از جمله آثار اوست.

اسفند
احمد عزیزی چهارم دی ۱۳۳۷ در سرپل‌ذهاب در استان کرمانشاه متولد شد. این شاعر به دلیل کاهش سطح هوشیاری ناشی از تشنج، بیماری قلبی و کلیوی به کما رفت و بعد از ۹ سال تحمل بیماری، عصر ۱۶ اسفند در بیمارستان امام رضا(ع) کرمانشاه درگذشت.
«کفش‌های مکاشفه»، «شرجی آواز»، «خواب‌نامه و باغ تناسخ»، «ترجمه زخم»، «باران پروانه»، «رودخانه رؤیا»، «ملکوت تکلم»، «سیل گل سرخ»، «رویای رویت»، «روستای فطرت»، «غزالستان» و «قوس غزل» از جمله آثار احمد عزیزی است.